DRZEWA WŚRÓD NAS

"Drzewa żyją wraz z człowiekiem. Są one podobne do jedynej sztuki, do muzyki. Budowle, obrazy, rzeźby, najcudowniejsze objawy artyzmu żyją własnym życiem, być może życiem tych, kto je z nicości utworzył. Tylko drzewa żyją życiem powszechnym, w którym i nasze życie się mieści. Kiedy po latach witać się ze znajomymi drzewami, znajduje się w nich zmiany niemal takie same jak w sobie. Wzruszenia nasze są w ich kształcie, zmianach i szumie".

Stefan Żeromski, "Dzieje grzechu"

Drzewa to najwyżej stojące w systematyce botanicznej rośliny, towarzyszą nam od wieków.Człowiek od wieków zgłębiał ich tajemnice. Znajomość poszczególnych gatunków była u ludzi powszechna, wierzono, że Bóg stworzył dla ludzi każde drzewo z innym przeznaczeniem, np. sosnę do budowy domów, modrzewia na budownictwo sakralne, graba na opał a lipę dla rzeźbiarzy...

W niniejszym artykule chcę przedstawić kilka gatunków drzew. Mam nadzieję, że lektura tego artykułu zmobilizuje czytelników do poznawczego odwiedzania lasu.

Brzoza brodawkowata - Betula verrucosa Ehrh.

Nazywana też brzozą płaczącą lub zwisłą, jest najpowszechniejszą z pośród siedmiu gatunków występujących w Polsce. Mało wymagająca od gleby, może rosnąć na piaskach, ale i na terenach podmokłych. W sprzyjających warunkach dorasta do 30 m wysokości i osiąga pierśnicę 80 cm.

Korona brzozy jest silnie rozwinięta, lużna, u nasady drzew z długimi,cienkimi i zwisającymi

z konarów gałązkami. Kwitnie w kwietniu, równocześnie z rozwojem liści. Po przekwitnięciu powstają kwiatostany w postaci "kotek".Męskie opadają natomiast żeńskie rozrastają się w walcowate owocostany.

Zadziwiająca jest zdolność rozmnażania się brzozy. Jej bardzo lekkie nasiona, unoszone są bardzo daleko przez wiatr. Jedna brzoza o dobrze rozbudowanej koronie może wydać rocznie do 50 milionów nasion!

System korzeniowy brzozy jest silnie rozwinięty, ale powierzchniowy i z tego powodu łatwo podlega wywrotom.

Drewno jest koloru żółtawego lub z różowym odcieniem. Ma szerokie zastosowanie w przemyśle okleinowym,na sklejki, do wyrobu mebli oraz wszelkiego rodzaju sprzętu gospodarczego. W wyniku suchej destylacji z drewna brzozy otrzymuje się węgiel, kwas octowy, alkohol metylowy i smołę.

Słowo brzoza ma pochodzenie słowiańskie. Słownik symboli podaje wiele znaczeń przypisywanych temu drzewu. Uosabia ono życie i śmierć, początek i wiosnę, zachętę miłosną i małżeństwo, sentymentalny wdzięk i łagodność, płacz i smutek, oczyszczenie i niewinność.

Brzoza zawsze pobudzała wyobraźnie poetów, jak Słowackiego ("gdzie brzozy jasnych są kochanką źródeł..."), czy Lenartowicza ("Płaczące brzozy, smutne drzewa..."). Osobne strofy poświęcił tym drzewom Lucjan Rydel w wierszu "Jesienią".

Żółte listki brzóz

Dygocą, dygocą,

Bo je dzisiaj nocą

zwarzył siwy mróz.

I padają z drzew

Jak ulewa złota,

Po ziemi je miota

Wiatru zimny wiew.

Pięknie ujął charakter brzóz Adam Mickiewicz w III księdze "Pana Tadeusza"

"...czyż nie piękniejsza nasza poczciwa brzezina,

Która jako wieśniaczka, kiedy płacze syna,

Lub wdowa męża, ręce załamuje, roztoczy,

Po ramionach do ziemi strumienie warkoczy..."

Od dawna znane są właściwości lecznicze brzozy. Młode pędy i liście zawierają wiele substancji mających właściwości moczopędne, żółciopędne i napotne. Sok wypływający wiosną z pnia brzozy używany jest w medycynie ludowej w leczeniu kamicy nerkowej oraz poprawiający przemianę materii.

Brzoza jest drzewem bardzo malowniczym, ma również właściwości bioenergoterapeutyczne.

Korzystajmy z tej pozytywnej energii, bo inne drzewo jej nie zastąpi.

Grab pospolity - Carpinus betulus L.

Grab to małżonek brzozy, jak pisze Mickiewicz w "Panu Tadeuszu". Rzeczywiście, należy do rodziny brzozowatych, stąd drugi człon jego łacińskie j nazwy; "betulus". Jest u nas bardzo pospolity, może rosnąć wcieniu, rozmnażać się z odrośli i doskonale znosi przycinanie, dlatego jest cennym materiałem na żywopłoty.Grab rośnie dosyć wolno i ocienia glebę bardzo gęstą koroną, blokując skutecznie wzrost roślinom niższym od niego, osiąga wysokość do 25 m. Pień o falistej powierzchni pokrywa gładka, szara kora.

Grab kwitnie na przełomie kwietnia i maja wraz z rozwojem liści. Owocem grabu jest orzeszek w trójklapowej okrywie, zebrany w zwisające owocostany.

Drewno grabowe ma identyczny ciężar właściwy jak dębowe i jest większy od wody, co pozwala na jego zatapianie. Po wysuszeniu jest cięższe od dębu i ma najwyższą wartość opałową. Grabina wykorzystywana jest - jako drewno twarde, sprężyste - w stolarstwie i kołodziejstwie. Wyrabia się z niej również kopyta szewskie oraz styliska do narzędzi. Nadaje się do toczenia.

Stare graby z pofalowaną korą są niezwykle malownicze i często bywają obiektem zainteresowania malarzy.

Dąb szypułkowy - Quercus robur L.

Z drzew liściastych on cieszy się największym uznaniem i jako jedyny w pełni zasługuje

na przydomek "królewski". Bardzo jest bogata symbolika dębu w wierzeniach ludowych. Przykładowo, oparcie się o pień dębu wiosną miało dawać zdrowie, a noszenie w kieszeniach żołędzi zabezpieczało przed starzeniem się i pijaństwem.Przez dawne ludy indoeuropejskie dąb uważany za święte drzewo burzy i grzmotu, siły, długowieczności i nieśmiertelności.

Dąb jest pięknym drzewem o rozłożystej i szerokiej koronie, dorastającym do 40 m. Wykształca prosty, lecz krótki pień z tendencją do rozgałęziania się na rozłożyste konary. Drzewo pokrywa ciemnobrązowa, bruzdkowana kora. Kwitnie w maju, a owocami dębu są żołędzie, w półokrągłych miseczkach osadzone po 2-3 na szypułce o długości 3-5 cm.

Żaden z gatunków drzew nie doczekał się tylu poetyckich opisów co właśnie dąb. O nim pisał Wincenty Pol w wierszu "Królewskie dęby":

Królewskie drzewa! Wy pomniki żywe

Ubiegłych czasów, dęby miłościwe

Ileż to wieków na to się składało,

By was postawić w tych kształtach tak cało?

W jakie to myśli zuchwałe świat wzrastał,

Gdy wam szło w górę - kiedy wiek nasz nastał?

Osobne strofy poświęcił temu drzewu współczesny poeta Jan Szelc:

"Świadek koronny

dziejów wsi

otaczany czcią

młodników

Zdrowy jeszcze

opukany niedawno

ręką człowieka

zapładnia staw żołędziem..."

Dużo można by było pisać o starych dębach, można je dostrzec w naszym otoczeniu. Niektóre z nich wyrosły kilkaset lat przed nami i z tego powodu winniśmy im szacunek. Mamy w Polsce wiele drzew chronionych jako pomniki przyrody, najwięcej jest właśnie dębów, które są długowieczne i osiągają imponujące rozmiary. Wiek wielu zabytkowych dębów botanicy ocenili na 600-800 lat. Do najokazalszych należą: "Bartek" w Samsonowie koło Zagnańska, "Chrześcijanin" w Januszkowicach, "Napoleon" w Nadleśnictwie Przytok koło Zielonej Góry, "Poganin" z Węglówki koło Krosna, w parku w Rogalinie rosną słynne dęby "Lech", "Czech", i "Rus" oraz wiele innych rownież okazałych.

Patrząc na te nagrubsze i najstarsze drzewa, przypominają się słowa Wincentego Pola:

"Dzięki ci Panie(...)

Żeś tej pociechy jeszcze mi dozwolił

(...)

By ujrzeć drzewa, świadki Twojej chwały

Jakie przed wieki, w dniu stworzenia stały."

Drewno bardzo trwałe i ciężkie ma szerokie zastosowanie gospodarcze. W budownictwie m. in.do produkcji cennej klepki podłogowej (parkietu), stolarki budowlanej, w przemyśle meblarskim, szczególnie do wyrobu mebli rustykalnych i na okleiny. Ponadto na wszelkiego rodzaju kostrukcje naziemne i podziemne. Wykorzystywane jest również do budowy statków, maszyn, pojazdów i beczek.

Kora dębowa z młodych pni i gałęzi stanowi cenny surowiec garbnikodajny. Dodatkowo jest wykorzystywana jako surowiec farmaceutyczny. W dawnej medycynie ludowej odwarem z kory leczono świerzb, odmrożenia i liszaje. Żołędzie i liście stosowane były jako pasza dla zwierząt domowych.

Z drewna dębowego uzyskuje się też barwniki, a trzymane długo w wodzie czernieje dając przepiękny tzw. polski heban.

Wierzba - Salix L.

W Polsce mamy 28 gatunków rodzimych i wiele mieszańców. Najczęściej występują: biała, krucha, iwa, migdałowa, uszata,szara, piaskowa,wiciowa, purpurowa. W parkach występuje wierzba płacząca.

Chyba najokazalszą wierzbą, którą można spotkać w polsce jest wierzba biała. Jest to niezbyt wysokie drzewo dorastające do 25 m wysokości. Pokryty, szaro-brązową, podłużnie spękaną korą, pień wierzby może osiągać znaczną grubość.

W dawnych czasach drzewo to miało duże znaczenie gospodarcze. Dawało szybkie przyrosty drewna na opał. Przycinane co roku konary służyły do budowy wyplatanych płotów. Wierzby były wszechobecne w polskim krajobrazie, obsadzano nimi większość dróg.

Teofil Lenartowicz tak opisywał te drzewa:

"Wierzbo ty moja, którą wiek on stary,

Mianem przyodział najpiękniejszej wiary,

Przeto, że pierwsza u wiejskiego płotu

Pękasz na powiew ciepłych dni powrotu;

Witam cię drzewo ty najmniej cenione,

Piasków Mazowsza jedna jedyna ozdobo...,

Stare wierzby dawały próchno na rozpałkę do krzesiwa i podkurzania pszczół. Z Młodych gałązek pastuszkowie wyrabiali fujarki. Tak o tym pisze Maria Konopnicka:

"A po łącce, po zielonej,

Maciuś owce gna,

na wierzbowej fujareczce

Żałośliwie gra..."

Wierzby przydrożne dawały nie tylko pożytek gospodarzom, ale i cień wędrowcom.Wierzby płaczące kojarzone były zawsze z muzyką, nawet pomnik Fryderyka Chopina został "oprawiony" w tą wierzbę.

W wierszu Kornela Makuszyńskiego czytamy:

"...na zapłakanych wierzbach polskie harfy wiszą;

A w ich cieniu harfiarze siedzą i kołyszą

Głowy..."

W "Panu Tadeuszu" Adam Mickiewicz pisał, jak

"...zielone przy drogach wierzby i topole,

Co pierwszej jako płaczki przy grobowym dole

Biły czołem, długimi kręciły ramiony

Rozpuszczając na wiatry warkocz posrebrzony..."

Kora wierzby białej, kruchej i purpurowej to cenione w medycynie ludowej lekarstwo o działaniu przeciwzapalnym, przeciwgorączkowym, ściągającym. Stosuje się go również w reumatyźmie, przeziębieniach, biegunkach. Można również leczyć nadpotliwośc stóp i grzybicę.

Obecnie drzewa te mają również duże znaczenie gospodarcze. Stosowane do zabudowy biologicznej cieków wodnych. Faszyna wierzbowa umacnia brzegi rzek i potoków.Popyt na wyroby z naturalnych surowców sprawił, że mamy wiele plantacji wiklinowych, dających doskonały materiał na meble ogrodowe oraz wyroby użytkowe.Wyroby z wikliny mamy w każdym domu - nie zawsze tylko pamiętamy, że to poprostu nasza poczciwa wierzba.

Topola - Tremula L.

Topola osika jest najpopularniejszą z polskich topól. Osika, osina, osiczyna, lub topola drżąca to nazwy tego samego drzewa. Jej charakterystyczna cecha to drżące liście, kołyszące się nawet przy bezwietrznej pogodzie.

Zauważył to Adam Mickiewicz w X księdze "Pana Tadeusza", pisząc:

"jedna osina drżąca wstrząsa liście siwe,"

Kora wszystkich gatunków topoli zawiera salicylany, które nasz organizm potrafi przekształcić w kwas salicylowy (aspirynę) o działaniu leczniczym: rozgrzewającym, przeciwzapalnym i aseptycznym.

Miazga osiki jest bardzo pożywna, na przednówku spożywano ją na surowo lub po pocięciu na makaron gotowano, suszoną i zmieloną dodawano do mąki. Drewno osikowe znajduje zastosowanie w rzeźbiarstwie, trwałe są sztachety z tego drewna. Wykorzystywane jest też w przemyśle zapałczarskim i meblarskim.

Bardzo duże rozmiary ( 50 m wysokości przy średnicy 2 m) osiąga topola czarna zwana sokorą lub topolą nadwiślańską. Pisał o niej w XIX wieku Antoni Czajkowski:

"A nadwiślańska topola wspaniała

Nad nurtem wielkie konary rozwiała...

Pień swój szeroki podnosi zuchwale,

Macha rękami, z kiściastego wąsa

I z swojej czapki powiewnej wytrząsa

Garście zieleni na wiślane fale..."

Liście topoli czarnej rozwijają się dosyć późno, na początku maja, mniej więcej miesiąc po kwitnieniu drzewa. Nasiona topoli dojrzewają w maju i czerwcu. Są one zaopatrzone w puch, który ułatwia przenoszenie ich przez wiatr.

Pień topoli pokryty jest ciemnoszarą, spękaną korą. U starszych okazów kora ta przybiera niemal czarną barwę.

Drewno topoli jest lekkie, miękkie i łupliwe.Ma ono jasnobrązową twardziel. Znajduje zastosowanie w przemyśle celulozowym. Stosowane jest również do wyrobu sklejek i zapałek.

Innym gatukiem topoli występującym bardzo licznie jest topola biała, zwana też białodrzewem.

Tak opisał ją Jan Kochanowski we fraszce "Do topoli":

"Witaj sąsiadko Wisły wysoka!

Stateczna obok niestałej rzeki,

Posada twoja w gruncie szaroka.

Trzy ojców naszych przeżyłaś wieki,

Ileżeś z twego brzegu widziała

Błędów i klęsk, topolo biała,"

Topole białe należą do najgrubszych polskich drzew, mogących osiągnąć nawet kilka metrów obwodu. Prawdopodobnie najgrubszym drzewem rosnącym w Polsce jest właśnie topola biała rosnąca między Lesznem a Grądami koło Warszawy. Obwód jej pnia wynosi 10,8 m!

Olsza czarna - Alnus glutinosa L.

Olsza czarna jest drzewem dorastającym do 35-40 m wysokości. W przeciwieństwie do większości drzew liściastych wykształca ona prosty widoczny niemal do wierzchołka korony pień.

Kora olszy ma kolor ciemnoszary, niekiedy niemal czarny. Na młodych pędach jest gładka. Na starszych pędach kora pęka w charakterystyczny sposób, tworząc dość drobne płytki w kształcie zbliżonym do prostokąta. Ze względu na dużą ilość garbników, stanowi dobry surowiec garbarski.

Olsza rozpoczyna kwitnienie w marcu, przed rozwojem liści. Owoce dojrzewają we wrześniu lub październiku.

Drewno olszy jest niezbyt ciężkie i średnio twarde. Łatwo poddaje się obróbce mechanicznej. Jest cenione w przemyśle meblarskim. Nadaje się do produkcji sklejek i oklein oraz do produkcji płyt wiórowych, sztachet na ogrodzenia oraz na opał. Jest również dobrym surowcem do wytwarzania mebli giętych. Nie zabezpieczone impregnatami drewno olszy wykazuje stosunkowo małą trwałość. Jednak trwałość ta znacznie wzrasta po zanurzeniu wodzie. Dlatego bywa używane do budowli wodnych.

Olsza występuje dość licznie na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych. Jest gatunkiem bardzo ekspansywnym i w szybkim tempie pokrywa coraz to większe powierzchnie.

Lipa - Tilia

W Polsce występują dwa gatunki tego drzewa: liczniejsza lipa drobnolistna i lipa szerokolistna.

Rośnie w lasach jako cenna domieszka w drzewostanach liściastych oraz pojedynczo w zadrzewieniach gospodarskich i parkach.

Lipa kojarzy nam się z letnim miesiącem, któremu dała nazwę. To w lipcu właśnie na kwitnące drzewa ściągają roje pszczół zbierających słodki nektar z lipowego kwiatu.

Jest to drzewo chyba najbardziej ulubione przez literatów, daje ono natchnienie wielu poetom.

Zauważył to Wincenty Pol, pisząc:

"Jakiś związek musi być między poetami

A pomiędzy starymi polskimi drzewami!

Kto nie zna owej lipy od Czarnego Lasu,

Pod którą Kochanowski zażył tyle wczasu?

Wszakże każdy z poetów wznawiał pamięć miłą

Owej lipy w narodzie, a ilu ich było?"..

Było wielu. Adam Mickiewicz w IV księdze "Pana Tadeusza" pyta:

"I tam na Ukrainie, czy się dotąd wznosi,

Przed Chołowiskich domem, nad brzegami Rosi,

Lipa tak rozroślona, że pod jej cieniami

Sto młodzieńców, sto panien szło w taniec parami?"

Cały poemat " Na lipę słowiańską" napisał Teofil Lenartowicz:

"Lipo zielona, drzewo ojczyste,

Co do mnie kwiaty strząsasz złociste,

I cień daleki rzucarz dokoła -

Drzewo rodzime, ozdobo sioła..."

Lipa jest znaną rośliną leczniczą. Jej kwiaty zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, saponiny, pektyny, garbniki i kwasy organiczne. Wykazują działanie napotne, przeciwkurczowe, moczopędne, pobudzające wydzielanie soków żołądkowych oraz wzmacniające naturalną odporność organizmu.

Napar z kwiatów jest skuteczny w stanach grypowych, zapaleniu oskrzeli i nieżytach dróg oddechowych. Nic w tym dziwnego, że w wielu okolicach leczy się lipą wszelkie dolegliwości od kataru po tzw. kaca. Węgiel z drewna lipowego używany przy zatruciach i biegunkach, a sproszkowany do posypywania oparzeń.

Okres kwitnienia przypada na lipiec. Kwiaty mocno pachnące, żółte, zebrane po 5-7 w kwiatostanach.Owoce lipy dojrzewają we wrześniu. Mają kształt jajowaty, są delikatnie żebrowane i owłosione.

Drewno lipy jest lekkie i miękkie. Słoje przyrostów rocznych są na nim słabo widoczne. Ze względu na łatwość obróbki drewno to jest cenione jako surowiec rzeźbiarski i snycerski. Figury ze sławnego ołtarza Wita Stwosza z Kościoła Mariackiego w Krakowie zostały wykonane właśnie z drewna lipowego. Z drewna lipowego wyrabia się również części instrumentów muzycznych. Dawniej z drewna lipowego wyrabiano kołyski, co miało zapewniać dziecku dobry sen.

Lipa to symbol miłości, leczy cierpienia duszy, pomaga w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych pomiędzy sercem a rozumem. Przebywanie w pobliżu drzewa przywraca energię i radość życia.

Lipa to jedno z najpiękniejszych polskich drzew, które zupełnie niesłusznie w potocznej polszczyźnie stało się symbolem nieprawdy i bylejakości. Najwyższy czas zmienić ten stereotyp, gdyż świat bez lipy byłby dużo uboższy.

Świerk pospolity - Picea abies L.

Świerk to okazałe drzewo, którego wysokość na terenie Puszczy Białowieskiej może dochodzić do 50 m i średnicy pnia do 1.5 m. Pień świerka pokryty jest brązową korą. Kora starszych świerków łuszczy się tafelkowo.

Igły świerka są dosyć krótkie około 2,5 cm i ostro zakończone. Gałązka świerka zamknięta w dłoni kłuje, jest to cecha rozpoznawcza świerka. Świerk posiada charakterystyczne duże szyszki, które na drzewie zwisają w dół . Płytki i płaski system korzeniowy zwiększa jego podatność na działanie wiatrów obalających.

Świerk jest jednym z nielicznych drzew iglastych, które znoszą przycinanie, w związku z tym nadają się do zakładania żywopłotów. Drewno świerka jest lekkie i dosyć miękkie. stosowane jest ono w budownictwie oraz w przemyśle celulozowym. Szczególnie cenne jest świerkowe drewno rezonansowe służące do wyrobu instrumentów muzycznych. Kora jest surowcem garbarskim. Ze świerka można również pozyskiwać żywicę.

Obszary naturalnego występowania w Polsce to północny wschód oraz południe. Na naszym terenie występuje w wyniku sztucznych nasadzeń. Drzewa te pojedynczo sadzone są w pobliżu gospodarstw, a na gruntach porolnych oraz pod liniami wysokiego napięcia, zakładane są plantacje choinek.

Interesujący opis świerka, znajdujemy w utworze Wacława Sieroszewskiego "Puszcza Białowieska"; "...Świerk ma kształt dzwonnicy i charakter mistycznny. Jest abnegatem. Na jego strzelistym, ale brudnym, kostropatym pniu łatwo wykwitają liszaje, śniedż, chętnie wieszają się siwobrode porosty. (...) Kiedy wiatr wieje, on nie jęczy, nie śpiewa, ale drży, szepce modlitwy, gderze,wygaduje."

A Stanisław Wyspiański w "Wierszyku wakacyjnym" pyta tajemniczego Leona:

"...czyliś odnalazł w leśnej głuszy

tych świerków kilkunastu,

ten czar, co Polskę budzi w duszy?"

Przebywając w pobliżu świerka można wyczuć orzeźwiający zapach. Wdychane olejki eteryczne oczyszczają drogi oddechowe, dlatego świerk pomaga pozbyć się kataru, działa też wzmacniająco na krtań, gardło i struny głosowe.

Świerk jest pięknym drzewem, szczególnie kiedy trafia do naszych mieszkań jako żywy element Świąt Bożego Narodzenia.

Sosna zwyczajna - Pinus silwestris L.

Spotykamy ją na terenie niemal całego kraju za wyjątkiem Bieszczadów. Zajmuje prawie 69% powierzchni leśnej Polski. Jest drzewem mało wymagającym od środowiska. Rośnie na glebach piaszczystych jak również na glebach żyznych, dorasta do wysokości 25-35 m i pierśnicy 1,5 m.

Motyw sosny często przewija się w poetyckich opisach naszego kraju, jak choćby ten u Teofila Lenartowicza:

"...nasz ubogi naród w serdecznej zadumie

Ojczyste głosy słyszy nawet w sosen szumie

I w tej przeciągłej pieśni iglastego drzewa

Odgadnie, że to matka ojczyzna mu śpiewa..."

Drzewo to wspomina również poeta Edward Słoński:

"Ja znam ten kraj, gdzie nie cytryny rosną,

Nie pyszny laur, nie wonny mirt rozkwita,

Ja znam ten kraj, gdzie dąb rozmawia z sosną

Pod cichy szum falującego żyta..."

Rosnące samotnie sosny mają rozłożyste, dosyć gęste korony.W zwarciu drzewo to wykształca pień prosty i małą wysoko osadzoną koronę. Kora u starszych drzew w dolnej części pnia jest gruba, brunatnoszara na zewnątrz, ciemnowiśniowa wewnątrz, głęboko bruzdowana. W środkowej części pnia cienka czerwonawożółta łuszcząca się cienkimi płatami. Igły sosny pospolitej przybierają barwę od szarozielonej do niebieskoszarej.

System korzeniowy jest zmienny. Na piaskach jest on głęboki z wyraźnym korzeniem palowym i dobrze rozwiniętymi korzeniami bocznymi. Na żyźniejszych glebach rozwija się powierzchniowy system bez korzenia palowego.

Sosna ma duże znaczenie użytkowe. Pozyskuje się z niej żywicę, której głównym składnikiem jest terpentyna i kalafonia używane w przemyśle farmaceutycznym , papierniczym, lakierniczym, a nawet do produkcji materiałów wybuchowych. Z podziemnej części pnia ( karpiny ) w drodze suchej destylacji uzyskuje się smołę, terpentynę i dziegieć, z igliwia natomiast wyrabia się olejki eteryczne. Młode majowe pączki, zawierają witaminę C.Zalewając je wodą z cukrem, uzyskujemy syrop ( Sirupus Pini compositum) o działaniu wykrztuśnym, bakteriobójczym, napotnym i moczopędnym. Łyko i miazga były w dawnych czasach źródłem słodkiego odżywczego soku, który dawał pożywienie ludziom w okresie

przednówka.

Łyko i miazgę spożywano na surowo, ale też gotowano i suszono, dodając do zup i chleba.

Drewno sosnowe ma ogromne zastosowanie w budownictwie, przemyśle meblowym i w wielu gałęziach gospodarki.

Według wierzeń sosna pobudza aktywność, a jednocześnie rozładowuje napięcie psychiczne, które jest spowodowane stresem. Pomaga w leczeniu schorzeń dróg oddechowych oraz w stanach przemęczenia. Dotykaj jej, jeśli często się przeziębiasz albo masz alergię.

Kasztanowiec zwyczajny - Aeskulus hippocastanum

Kasztanowiec zwyczajny jest drzewem osiągającym wysokość do 30 m średnicę 120 cm. pochodzi z Pólwyspu Bałkańskiego.

Pień kasztanowca jest potężny, prosty i widoczny nawet w górnych partiach korony z masywnymi konarami w dolnej części. Korona jest gęsta i regularnie wykształcona. Kora młodych drzew jest jasnoszara do szarawobrunatnej, później staje się ciemniejsza, spękana na płytki i z korowiną.

Drzewo to wytwarza bardzo liczne kwiatostany, wzniesione, wysokie na 30 cm i wiechowate. Owocuje we wrześniu i październiku. Ma bardzo charakterystyczne owoce w postaci kolczastej torebki z 1 lub 2 lśniącymi rudobrązowymi nasionami, zwanymi kasztanami.

W naszym kraju jest powszechnie sadzony jako drzewo ozdobne i parkowe. Roślina ze względu, że kwitnie w maju, po rozwoju liści, jest zwiastunem zbliżających się matur.

Surowcem do produkcji leków są liście, kwiaty, owoce i kora. Zawierają związki kumarynowe, cascyn, glikozydy, flawonoidy oraz garbniki. Działają przeciwzapalnie, ściągająco i wzmacniająco na układ krwionośny. Zapobiegają również skurczom i stanom zapalnym.

Kasztany cenione są wśród radiestetów za swoje "właściwości magiczne". Położone pod łóżkiem wpływają na polepszenie samopoczucia i przyrost sił witalnych. Jednocześnie zmniejszają szkodliwe oddziaływanie żył wodnych.

Kontakt z kasztanowcem pomoże Ci, gdy Twoje nogi są ciężkie jak z ołowiu, a do tego pojawiły się problemy ze snem. Wspomaga pracę układu oddechowego i krążenia.

Buk - Fagus sylwatika

Drewno bukowe kiedyś wykorzystywane było tylko na opał. Wyrabiano z niego węgiel drzewny i potaż. Dziś buczyna ma wiele zastosowań . Znakomicie

nadaje się na meble gięte, wykonuje się z niej bardzo trwałe parkiety i mozaiki, cęsto używana jest na trzonki trzonki do narzędzi ręcznych. Poszukują ją

bednarze i snycerze. ardzo cenna jest też okleina.

Owoce buka ( bukiew ) wykorzystywane były do tłoczenia oleju, który mógł być do kraszenia postnych potraw. Bukiew zawiera faginę, związek, który

w większych ilościach może mieć działanie toksyczne i halucygenne w skutkach podobne do alkoholu. W XIX wieku w okresach głodu w tzw. przednówkach,

uboga ludność żywiła się młodymi liśćmi buka, dostarczającymi dużo witaminy C. Interesujący jest fakt, że dawniej w krajach skandynawskich wiórki drewna bukowego gotowano w wodzie. Po czym zmieszane z mąką stanowiły surowiec do wypieku chleba.

Jawor - Acer pseudoplatanus L.

Kosztowne drzewo, wdzięczny jaworze,

Ty chocieś w głuchym rodził borze,

Przecię natura tym cię uczciła,

Żeć dała głosu pięknego siła,

A cóż ma heban nad cię jaworze?

Ty masz głos w cenie a on w pozorze(...)

Jawor hebanowi droższy

Wespezjan Kochowski (1633-1700)

Jawor, a właściwie klon jawor, dorasta do 30 m. wysokości. Posiada kwiaty zielonożółtawe w długich zwisłych gronach, owoce - orzeszki ze skrzydełkami długości do 6 cm., kwitnie w maju.

Drewno jaworowe jest bielaste, barwy żółtawobiałej, połyskujące i dość lekkie, ale stosunkowo twarde i mocne. Doskonale się obrabia. Bardzo cenione

jest w meblarstwie i przemyśle okleinowym. Ze względu na właściwości rezonansowe, znajduje zastosowanie przy produkcji instrumentów muzycznych,

zwłaszcza gęśli, piszczałek i trembit. Nawet skrzypce mają tylko płytę rezonansową ze świerka, pozostałe elementy z jaworu. Należy wspomnieć o innych

zastosowaniach tego drewna: wałki maglarskie, części do fortepianów, drewno modelarskie, wzorniki grafiki użytkowej, do wyrobu narzędzi rolniczych, krajalnic,

stolnic, klocków do mięsa. Służy też do wytwarzania form giętarskich, artykułów sportowych, na laski i rękojeści, do sprządzania sprzętu pomiarowego, do

intarsji, snycerki i toczenia.

Jawor jest wszechobecny w pieśniach, należy tu wspomnieć dawną pieśń chóralną autorstwa Franciszka Karpińskiego, który uważa jawor za

opiekuna zakochanych;

"Już miesiąc zaszedł, psy się uśpiły,

I coś tam klaszcze pod borem

pewnie mnie czeka mój Filon miły,

pod umówionym jaworem."

Kazimierz Przerwa-Tetmajer tak pisze w "Pieśni o jaśku zbójniku":

" ... Na zwalonym pniaku nie odrosną liście,

Dobrzy chłopcy śpijcie, czarną ziemię gryźcie,

Pogniły jawory i limbowe lasy,

Ka się nam podziały dawne dobre czasy?"